Hızlı şehirleşme yeşil alanlarımızın neredeyse tamamen yok olmasına neden olmakta, bu da çevre iklim özelliklerinin değişmesini, kirliliğin ve gürültünün artmasını beraberinde getirmektedir.
Betonlaşmanın artması ile yağmur suyunu emecek toprak alanların azalması, kanalizasyon sistemlerinin aşırı yüklenmesine yol açmakta ve su baskınları kaçınılmaz hale gelmektedir. Buna karşı etkili çözümlerden biri, kaybedilmiş olan bitki kaplı toprak alanların, kendilerini yok eden yapıların üzerinde yeniden elde edilmesi, yani çatıların yeşillendirilmesidir.
İnstensif (yoğun), ekstensif (seyrek) yeşil çatılar
Çatı bahçelerinin meydana getirilmesinde geçerli iki ana yöntem intensif (yoğun) ve ekstensif (seyrek) yeşillendirmedir. İntensif yeşillendirme sisteminde bol toprak kullanılır, çatı üzerinde bodur ağaçların yetiştirilmesi bile mümkün olur. Ne var ki, sistemin çatıya verdiği yük genellikle 300 kg/m2 civarında olduğundan, uygulanabilme alanı kısıtlıdır. Bu sistem, ancak önceden bu amaçla tasarlanmış yapılarda kullanılabilir. Ayrıca intensif çatı bahçeleri sürekli bakım altında tutulmalıdır.
Ekstensif yeşillendirme ile hafif çatı bahçeleri elde edilebilir. Kullanılan özel malzeme ve yöntemler sayesinde, çatıya verilen yük, 100 kg/m2’nin altındadır. Diğer bir deyişle önceden çakıl, beton karo kaplanmış bir düz çatı veya kiremit kaplı bir eğik çatı, bu malzemeler kaldırılarak yeşillendirilirse, yapıya verilen yük artmaz. Ayrıca ekstensif olarak yeşillendirilen çatılar yılda en çok bir veya iki bakım gerektirirler.
Bir sistem dahilinde uygulandığı taktirde, yıllarca bozulmadan yaşayabilen ve bölgenin iklimsel özellikleriyle uyum içinde yapıya özel karakterler veren bitki türleri, bu konuda uzman araştırma enstitüleri tarafından yapılan deneyler sonucunda elde edilmiştir ve çatı yeşillendirilmesinde bunlar kullanılır.
Bitki taşıyıcı tabaka
Zincolit ve Zinco-sistem toprakları gibi özel malzemelerle oluşturulan alt yapılar, seçilen bitkinin tüm besin ihtiyaçlarını karşılar, bitkilerin uzun yıllar kendilerini yenileyerek canlı ve güzel kalmasını sağlar.
Filtre ve drenaj tabakası
Üst katmanlardan gelen ve bir filtre tabakası tarafından sü-zülen yağmur suları, bir yandan yağmursuz günler için depolanmalı, ancak birikme fazla ise, bitkilerin çürümesini önlemek amacıyla, drene edilerek atılabilmelidir. Ondugreen sistemlerinde bu fonksiyonları ideal biçimde yerine getiren Şoradrain, Şoratec gibi malzemeler kullanılır.
Mekanik etkilere karşı koruyucu tabaka
Çürümeye dayanıklı özel keçeler, kök tutucu katmanları ve su yalıtım tabakalarını mekanik etkilere karşı korurlar. Zinco koruyucu tabakaları normların gerektirdiği basınç mukavemetine ve bu konuda yetkili kuruluşlarca verilen kalite belgelerine sahiptir.
Kök tutucu tabaka
Bitki köklerinin su yalıtım katmanlarına zarar vermesi mut-laka önlenmelidir. Bu amaçla ya özel kök tutucu tabakalar ya da kendini köklere karşı koruyan su yalıtımları kullanılır. Su yalıtımında ŞL sertifikalı Bituline EP400 Antiracine kullanılması halinde ayrıca bir kök tutucu tabaka kullanılmasına gerek yoktur.
Su yalıtımı ve çatı konstrüksiyonu
Çatı yeşillendirmesinin en önemli ön şartı, iyi bir su yalıtı-mının ve yeterli taşıyıcılığı olan sağlam bir çatı konstrüksi-yonunun varlığıdır. Bituline membranlarıyla mükemmel su yalıtımı elde edilmektedir.
Sistemler
1) En az %2 akıntıya sahip klasik sistem düz çatılarda Üzerinde su birikmeyen, en az %2 eğimli klasik sistem düz çatıların ve en çok %10 eğimli eğik çatıların yeşillendirilme-sinde Şoradrain su tutma ve drenaj levhası etkilidir.
2) %20 - %40 eğimli çatılarda
Eğimli çatılarda sistemin kaymasına karşı önlem alınmalıdır. Bu amaçla kayma kuvvetlerine karşı dayanıklı Şoratec polistiren levhaları kullanılır. Ayrıca bitki altına serilen jüt file erozyonu önler.
3) Üzerinde su biriken klasik sistem düz çatılarda
Su birikintileri, yeşilliklerin çürümesine neden olabilir. Bu-nu önlemek için bitki düzleminin yeterince yükseltilmesi gereklidir. Şoratec EPS levhaları bu işlevi yerine getirirken, sistem için gerekli drenaj fonksiyonunu da üstlenir. Polist-renin hafişiği nedeniyle, sistemin toplam ağırlığında her-hangi bir artma olmaz
4) Ters çatılarda
Isı yalıtımlı düz çatılarda yaygın olarak kullanılan ters çatı sistemlerinde, XPS levhaları yağmur suyuna maruz kalır ve bölgedeki suyun buharlaşmasını engellemek gerekir. Bu ne-denle kalın bir koruyucu tabaka yerine, TGV21 kullanıl-malı, eğer kök tutucu katman gerekiyorsa, ısı yalıtım kat-manının üzerine değil, altına serilmelidir.
Çatı Bahçeleri için ideal Bitkiler
Ekstensif olarak yeşillendirilen çatılarda bakım istemeden yaşayabilen bitkiler kullanılmalıdır. Bu nedenle seçilen bitkiler, çatı ortamına adapte olabilen ve kendilerini sürekli yenileyen türdendir. Bu anlamda ideal özelliklere sahip sedum esaslı çeşitli bitkiler, yosunsu bitkiler ve çalılar, aynı zamanda çatının düzgün olarak kaplanmasını da sağladık-
ları için çok uygundur. Zinco sistem toprakları çiçekli bitkilerin kullanılmasına da imkan verir. Uygulama, ilkbahardan sonbahara kadar istenilen amanda yapılabilir, ancak en hız-
lı büyüme, bitkilerin mart-nisan aylarında dikilmesiyle elde edilir. Dikim kışa girilirken yapılırsa, don tehlikesi vardır. Ancak bu gibi hususlar, yapının bulunduğu iklim bölgesine göre farklar gösterebilir. Çatıların yeşillendirilmesinde en çok uygulanan yöntem, yüzeyin sedum fideleriyle kaplan-masıdır. “Sedum halısı” adı verilen bu yeşillendirme siste-minde bitki taşıyıcı katmanın kalınlığı 6 cm civarındadır. 6-7 farklı sedum bitkisi karıştırılarak uygulanabilir. Sedum tipi bitkiler ilkbaharda kırmızı, sarı ve beyaz renkli çiçekler de açarlar ve doyumsuz güzellikte çatı görünümleri yaratırlar. Uygulamada sedum fideleri, düzgün yayılmış Zincolit tabakasına eşit miktarlarda serpilir, üzeri 10-15 l/m2 Zincohum bitki toprağıyla örtülerek sulanır. Toprak önceden yayıl-mışsa, fidelerin bastırılarak iyice gömülmesi gerekir. Bu yöntemlerle uygulanan 50 g/m2 sedum fidesiyle, 2-3 yıl içinde, çatı yüzeyinin tamamı boşluksuz olarak bitkiyle kaplanır. Çok büyük çatı alanları söz konusu ise, sedum fidelerinin, gerektiğinde çiçek, çalı ve çim tohumlarıyla da karıştırılarak sulama suyuna katılması ve basınçlı su ile çatıya püskürtülmesi de mümkündür.